صفاءالسلطنه علی‌خان منشی نائینیصفاءالسلطنه علی‌خان منشی نائینی، از ادبا و شعرای قرن چهارده قمری در اصفهان بوده است. ۱ - معرفی اجمالیمیرزا علی‌خان منشی نائینی ملقّب به «صفاء السّلطنه» فرزند ملاّ میرزا محمّد بن میرزا محمّدهادی راثی نائینی، از ادبا و شعرای قرن چهارده قمری در اصفهان بوده است. او در سال ۱۲۴۶ق در نائین متولّد شد و در نوجوانی به اصفهان رفت و نزد حسن نائینی آرندی به تحصیل پرداخت. سپس به اتفاق دایی خود میرزا عبدالحسین خان به تهران و سپس رشت رفت. چندی بعد به همراه دایی دیگر خود میرزا علینقی مشیر لشکر نائینی عازم قزوین شد و در آنجا منشی و نایب وزارت خسروخان گرجی (والی قزوین) شد. او پس از بازگشت به تهران نزد میرزا اسداللّه نائینی که از اساتید خط بود به مشق خط و فراگیری علم و ادب مشغول شد. همچنین دست ارادت به استاد غلامرضا شیشه‌گر شیرازی ساروی (مشتاق علی شاه) داده و از او لقب «صفاعلی» گرفته و تخلّص خود را از «نایب» به «مشتاقی» تغییر داد. او در خدمت میرزا عبدالجواد عنقای اصفهانی، خوشنویس، شاعر و دانشمند مقیم تهران حاضر شد و خوشنویسی را نزد او تکمیل کرد. در تهران چندی نیابت وزارت انطباعات را به عهده داشت و با روزنامه‌های: ملّت سنیّه ایران، ملّتی، ایران، اطلاّع، علمی و مرآت السّفر همکاری کرد و ظاهرا خطوط برخی از این روزنامه‌ها از اوست. پس از آن نزد میرزا عباس خان معاون الملک (قوام الدّوله) و سپس عباس میرزا ملک آرا به منشی گری پرداخت. هنگامی که میرزا حسین خان مشیرالدّوله (سپهسالار) فرمانروای خراسان بود، او به همراه دایی خود حاج میرزا علینقی مشیر لشکر که وزیر خراسان شده بود به خراسان رفت و به منشیگری مشغول شد. او پس از اینکه به تهران بازگشت، مدتی در وزارت داخله به فعالیت پرداخت، آنگاه به وزارت خارجه وارد شد و در سال ۱۳۱۴ق از طرف ناصرالدّین شاه به لقب «صفاءالسلطّنه» ملقب شد و دو سال بعد به نیابت وزارت خارجه منصوب شد. ۲ - وفاتاو سرانجام در سال ۱۳۱۸ به عنوان کارپردازی ایران در کربلا به همراه پسرش میرزا عباس خان به کربلا رفت و در ۲۳ ذی‌قعده ۱۳۱۸ق در کربلا وفات یافته و در ایوان حرم حضرت ابوالفضل العباس (علیه‌السّلام) به خاک سپرده شد. [۱]
مهدوی، سیدمصلح‌الدین، بیان المفاخر، ج۱، ص۳۸۰.
۳ - آثار و تالیفاتاین تالیفات از آثار اوست: ۱. «تحفه الفقرا» که گزارش سفر او از مشهد تا تهران و از راه رباطات به نائین و از آنجا به تهران در سال ۱۳۰۰ق است. نسخه‌های خطی متعددی از این کتاب در دست است که آقای محمّد گلبن براساس برخی از آنها، کتاب را تصحیح و به عنوان «گزارش کویر» به چاپ رسانیده است؛ ۲. «کنز المعجزات ناصری» که جهت سیّدتقی قزوینی تالیف کرده است. این منظومه در سال ۱۳۱۴ق چاپ سنگی شده است؛ ۳. «دیوان مشتاقی» که به خط فرزندش میرزا عباس خان صفاءالسلطنه کتابت شده و در سال ۱۳۲۲ق چاپ سنگی شده است؛ ۴. «تحفه الزائرین» به فارسی، در ادعیه و مناقب معصومین (علیهم‌السّلام) به فارسی که آن را در سال ۱۲۹۸ق به خط نستعلیق نوشته و در کتابخانه آستان قدس رضوی به شماره ۳۱۱۸ موجود است. این دو بیت از اشعار اوست: "به گرد خوان لئیمان مرا حواله نکرد ••• رهین منّت دو نان نخواست یار مرا" "ز آب دیده کنار ار کنم چو رود رواست ••• که عنقریب کشد خاک در کنار مرا". [۲]
بیانی، مهدی، احوال و آثار خوشنویسان، ج۲، ص۴۸۸-۴۹۰.
[۳]
بقایی نایینی، جلال، تذکره سخنوران نائین، ص۱۲۵.
[۴]
سرمدی، عباس، دانشنامه هنرمندان ایران و جهان اسلام، ص۴۷۶.
[۶]
فکرت، محمدآصف، فهرست کتابخانه رضوی، ص۱۱۳.
[۷]
فکرت، محمدآصف، فهرست کتابخانه رضوی، ص۴۷۳.
[۸]
منزوی، احمد، فهرستواره کتاب‌های فارسی، ج۱، ص۷۱.
[۹]
منزوی، احمد، فهرستواره کتاب‌های فارسی، ج۳، ص۱۷۴۵.
[۱۰]
شیرازی، احمدبن ابوالحسن، حدیقه الشّعراء، ج۳، ص۱۶۴۵.
[۱۱]
مشار، خان‌بابا، مؤلّفین کتب چاپی، ج۴، ص۳۹۹-۴۰۰.
۴ - پانویس
۵ - منبعمهدوی، سیدمصلح‌الدین، اعلام اصفهان، ج۴، ص۵۵۵. رده‌های این صفحه : ادیبان اصفهان سنه چهاردهم(قمری) | شعرای اصفهان قرن 14 (قمری) | منشیان اصفهان | نویسندگان اصفهان سده چهاردهم (قمری)
|